|
13. Hukuk Dairesi 1995/7761 E., 1995/8331 K.
HUSUMET
MÜŞTEREK İŞ ORTAKLIĞI
USULSÜZ TAYİN EDİLEN HAKEM KARARININ ETKİSİ
İçtihat Metni
T.C.
Y A R G I T A Y
Onüçüncü Hukuk Dairesi
E. 1995/7761
K. 1995/8331
T. 2.10.1995
M...... Madeni İnşaat İşletmeleri T.A.Ş. vekili ve Şükran ile F....
Contractors aralarındaki hakem tayini davası hakkında, (Ankara
Üçüncü Asliye
Ticaret Mahkemesi)’nden verilen 30.6.1994 tarih ve 414-453 sayılı
hükmün
davalı avukatı tarafından kararın düzeltilmesi istenilmiş olmakla;
dosya
incelendi, gereği konuşuldu.
Davacı, M..... Madeni İşler T.A.Ş. vekili; F..... Contractors’ü
hasım
göstererek Ankara Nöbetçi Asliye Ticaret Mahkemesi’ne verdiği
dilekçesinde,
müvekkilinin üyesi bulunduğu F...... KONSORSİYUM’un taahhüdünü
yüklendiği
H-122 B. GÖKSUN - YEŞİLHİSAR - AĞAÇÖREN - TEMELLİ (Kuzey-Güney)
E.N.H.
projesi ile ilgili olarak aralarında sözleşme düzenlendiğini, gerek
sözleşme
gerekse 2.11.1989 günlü protokol gereği;
1- M...... T.A.Ş.’nin payına düşen 522.009.40 DM.,
2- Hafriyat bedeli olan 50.129.466 DM.,
3- Türkiye Elektrik Kurumu’na yazılan yazının geri çekilmesi,
4- Teslim edilmesi gereken malzemeler veya bedeli olan 499.539.06
DM. ödenmesi
hususlarında Ankara Onikinci Noterliği kanalı ile 22.2.1994 gün ve
07585
yevmiye sayılı ihtarname keşide ettiğini S.... ENERKOM’a bu
istemleri
ilettiklerine dair davalının cevap verdiğini, S....... ENERKOM ile
yaptıkları
bir dizi görüşmelerinde sonuçsuz kaldığını bunun üzerine F... Ofis
ile
aralarındaki sözleşmenin 56 ve 57. maddeleri ile bu maddelerin
atıfta
bulunduğu Paris Uluslararası Ticaret Odası Hakem Tüzüğü uyarınca
“HAKEME”
gidilmesi gerektiğini Prof. Dr. (M.Ü.)’yü hakem seçtiklerini,
davalının
hakemini 30 gün içerisinde seçip bildirmesi aksi halde Ankara Asliye
Ticaret
Mahkemesi’nden hakem üyelerinin tayin edilmesi için başvuruda
bulunacaklarını
ihtar ettiğini, cevap alamadıklarını öne sürerek, davalının üye
hakeminin
mahkemece tayin edilmesine karar verilmesini istemiştir.
Dava dilekçesi F.... Contractors’u temsilen Cegelec (Leader)
Konsorsiyum
lideri denilerek sekreter Selda’ya tebliğ edilmiş, yargılamaya gelen
olmamıştır. Mahkemece, ....... Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret
Hukuku
Öğretim Üyesi Prof. Dr. (R.A.)’nın hakem seçilmesine karar
verilmiştir.
Mahkeme kararını gönderme davetiyesi F.... Contractors’u temsilen
Cegelec
(Leader) ismiyle Tebligat Yasasının 35. maddesine dayanılarak
çıkarılmış,
daha sonra Konsorsiyum üyesi S....... Enerji Telekominikasyon Sanayi
ve
Ticaret A.Ş. vekili tarafından mahkeme kararı temyiz edilmiş,
mahkemece hakem
tayinine ilişkin 30.6.1994 tarihli kararda F...... Contractors
davalı
gösterilip hüküm kurulduğu halde, bu kez her nasılsa davalı S.....
A.Ş.
davalı kabuledilerek, S...... A.Ş.’nin temyiz dilekçesinin süresinde
olmaması
nedeni ile hükmün kesinleştiği benimsenmiş ve temyiz dilekçesinin
reddine
karar verilmiştir. Yine bu karar dikkatle okunduğunda, davacının
temyizi
olmadığı halde S....... A.Ş.’nin temyiz dilekçesi davacı dilekçesi
gibi
algılanmıştır. Ne varki bir inceleme eksikliğine dayanan bu yönün
maddi bir
hatadan kaynaklandığını, esasta S..... A.Ş.’nin temyiz dilekçesinin
red
edildiği sonucuna kavuşulmuştur. Temyiz dilekçesinin reddine ilişkin
sözü
edilen mahkeme kararı ile esas hüküm S..... A.Ş. tarafından temyiz
edilmiştir.
S....... Enerji Telekonimikasyon Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin
16.1.1995 ve
17.2.1995 günlü temyiz dilekçesinde davalı F..... CONTRACTORS’un;
Segeleç
(Fransız) SA... Sadelmi (İtalyan) S......... Enerji Telekominikasyon
Sanayi
ve Ticaret A.Ş.; D......; U.......; M.....; H....... Özdil, isimli
firmalardan (Türk) oluşan bir Konsorsiyumun adı olduğunu, tüzel
kişiliği
bulunmadığını, hukuki kişiliği bulunmayan bir isim yazılıp hasım
gösterilerek
hüküm verildiğini, oysa kendisinin Konsorsiyum ortaklarından biri
olduğunu,
kararı ancak 5.1.1995 günü öğrendiğini, adi ortaklık niteliğindeki
davalı
gösterilen Konsorsiyumun ortağı olduğu için kararı temyiz etme
hakkına sahip
olduğunu, davanın “F.... Konsorsiyum” üyeleri hasım gösterilerek
açılması
gerektiğini, oysa karar kesinleşmiş sayılarak hakem heyeti
oluşturulup
yargılamasının fiilen başlatıldığını, ilerde kendisinin bulunmadığı
bir
davada aleyhine karar verilebileceğini, esasen davada tarafın F.....
Contractors değil, tüzel kişiliği olmayan bu konsorsiyumun ortakları
olacağını, gerçekte de Konsorsiyum üyeleri arasındaki ilişkiden
uyuşmazlığın
kaynaklandığını, Konsorsiyum sözleşmesindeki hakem şartına göre
(Madde 2),
hakem heyetinin İsviçre’de oluşturulacağını ve uyuşmazlığa yabancı
usul ve
yasalarının uyuşmazlığını davacı vekillerinin bu zorunluluktan
kaçınmak amacı
ile usulsüz şekilde bu yola başvurduklarını açıklayarak kararın
bozulmasını
istemiştir. Hemen belirtelim ki, uyuşmazlığın sağlıklı bir şekilde
çözümlenebilmesi için öncelikle davada hasım gösterilen F......
Contractors’un pasif husumet ehliyetine sahip olup olmadığı ile
S......
Enerji Telekominikasyon Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin mahkeme kararını
temyize
hakkı bulunup bulunmadığının belirlenmesi gerekmektedir. Dosya
içinde bulunan
2.11.1989 günlü “Konsorsiyum Anlaşması” başlıklı protokol ile
SA..... SADELMİ
SPA, İtalyan Kanunlarına göre kurulmuş ve tescil edilmiş şirket
CEGELEC (Lex
ve GIE Cogelex grubu) Fransız Kanunlarına göre kurulmuş ve tescil
edilmiş
olan şirket S...... Enerji Telekominikasyon Sanayi ve Ticaret A.Ş.,
D......
Demir Mamülleri Sanayii A.Ş., U...... A.Ş. ile H..... Özdil isimli
şahıs
arasında “müşterek iş ortaklığı” “JOINT VENTURE” kurulduğu, davanın
bu
konsorsiyum hükümlerine dayandırıldığı açıktır. Öyleyse evleviyetle
müşterek
iş ortaklığını hukuki açıdan inceleyebilmek için bu ortaklığının
hukuki
tanımının en azından genel sınırlarını belirlemek gerekmektedir.
Hemen
vurgulayalım ki, hukuki bakımdan müşterek iş ortaklığının (Joint
Venture)
üzerinde birlik sağlamış bir hukuki tanım bulunmamaktadır. Müşterek
iş
(teşebbüs) ortaklığı iki veya daha fazla sermaye katılımı bulunan
teşebbüslerin belli bir sahada (sektörde) hizmet vermek ve bir amacı
gerçekleştirmek için oluşturdukları bir teşebbüs ve ortaklıktır diye
tanımlanabilir.
Diğer bir anlatımla müşterek teşebbüs ortaklığı (Joint Venture) iki
veya daha
ziyade hukuken ve iktisaden birbirinden bağımsız kişi veya tüzel
kişiliğe
haiz şirketlerin müştereken belli bir amacı gerçekleştirmek ve k‰r
elde etmek
için kurdukları ve müştereken yönettikleri tüzel kişiliği bulunan
veya
bulunmayan bir ortaklıktır (Bkz. Prof. Dr. İbrahim Kaplan, İnşaat
Sektöründe
Müşterek İş Ortaklığı - Joint Venture - Ankara 1994, Sh. 5, 6). Az
yukarda
açıklanan konsorsiyum anlaşmasında, konsorsiyumun bir tüzel kişiliği
olmadığı
anlaşılmaktadır. Sadece konsorsiyumun liderliğini “CEGELEC”
yüklenmiş ve
görevleri madde 8’de açıklanmıştır. Bu Konsorsiyum da davada hasım
olarak
gösterilen F.... CONTRATORS şeklinde bir ibare bulunmamaktadır.
Bunun sadece
Konsorsiyuma verilen bir isim olacağı söylenebilir. Gerçektede F....
CONTRATORS adında tüzelkişiliği haiz hukuki bir kişinin varlığı
iddia ve
ispatta edilememiştir. Ne varki tebligatlar F.... CONTRATORS’u
temsilen
Cogelec Konsorsiyum Lideri denilerek konsorsiyum lideri “CEGELEC”
Şirketi’ne
yazıldığı için Konsorsiyumun 8. maddesinde açıklanan konsorsiyum
lideri
duraksamaya yer olmamalıdır. Hal böyle olunca, anılan konsorsiyum
liderinin
davada pasif husumet ehliyetine sahip olup olmadığını açıklığa
kavuşturmasına
gelmiştir.
Davanın kaynaklandığı konsorsiyumun tüzel kişiliği bulunmadığı
sabittir. O
halde onu temsilen de sözedilemeyeceği izahtan varestedir. Kaldı ki
az
yukarda açıklanan “müşterek iş ortaklığı”nın hukuki tanımı esas
alındığında,
konsorsiyum üyeleri arasındaki vücut bulan ihtilafta konsorsiyumun
bir
üyesinin diğer üyeleri temsilen husumete ehil görülmesi de hukuken
mümkün
değildir. Zaten anılan konsorsiyum da buna cevap veren bir
kararlaştırmada
bulunmamaktadır.
İstem dilekçesindeki açıklamalar ile dayanılan maddi olgular davanın
tüm
konsorsiyum üyelerini amaçlayıp kapsadığı o nedenle konsorsiyumun
hukuki
yapısı ve hükümleri karşısında davanın konsorsiyumu oluşturan
üyelere
yöneltilmesi gerekeceği kaçınılmaz olmaktadır. Yine bu kabul altında
hakem
bildirilmesi için davacı tarafından keşide edilen 18.3.1994 tarihli
17970
sayılı ihtarnamenin F... CONTRACTORS’a değil Konsorsiyum üyeleri
muhatap
alınarak yapılması zorunludur. Bu ihtarname hakem tayini davasının
dava
koşulunu oluşturmaktadır. Dava koşulu dahası husumetin doğru
yöneltilip
yöneltilmediğinin incelemesi mahkemenin doğrudan görevidir.
Mahkemece bu
konular üzerinde durulmadığı görülmektedir. Bir davada taraf olarak
görünen
kimselerin gerçek anlamda davacı ve davalı olmak sıfatları yoksa
dava esastan
reddedilir. Çünkü, bu husus bir usul hukuku sorunu olmayıp maddi
hukuka göre
tayin edilen ve dava konusu hakkın özüne ilişkisi sorunudur. S.....
A.Ş.
Konsorsiyum üyesi olarak doğrudan doğruya bu dava ile müteselsil
olan ve hak
ve menfaati olan kişilerdendir. Usule ve yasaya uygun olmayan bir
hakem
tayini kararına göre seçilip görev alan diğer bir anlatımla yargı
yetkisiyle
hukuka uygun bir şekilde donatılmayan hakemlerin yargı tasarrufları
geçerli
olamaz. Temyiz yetkisi yalnız taraflara veya hüküm ile kendisine bir
külfet
yüklenen veya bir hakkı ihlal edilen kimseye aittir. Somut olayın
özelliği
delillerin değerlendirilmesi kurulan hükmün kapsamı ve sonuçları
gözönünde
tutulduğunda S..... A.Ş.’nin mahkemenin verdiği karar ile maddi
hukuk
bakımından hukuken zarar gördüğü haklarının ihl‰l edildiği böylece
kanun
yoluna başvurmada kabule şayan bir menfaatinin bulunduğunun kabulü
gerekir.
Tüm anlatımlar altında temyiz süresinin kesinleştiğine dair
17.1.1995 tarihli
mahkeme kararı kaldırılmalı husumet yanlış tevcih edilerek yapılan
yargılama
sonucu verilen usul ve yasaya aykırı hakem tayini kararı
bozulmalıdır.
S o n u ç : Temyiz olunan yerel mahkeme kararının (BOZULMASINA),
peşin harcın
istek halinde iadesine, 2.10.1995 gününde oybirliğiyle karar
verildi. |
