|
Hukuk Genel Kurulu 2009/11-229 E., 2009/272 K.
MUARAZANIN MEN’İ MÜMKÜN OLMAMASI HALİNDE MADDİ TAZMİNAT DAVASI
ÖZET
TARAFLAR ARASINDAKİ “MUARAZANIN MEN’İ MÜMKÜN
OLMAMASI HALİNDE MADDİ TAZMİNAT” DAVASINDAN DOLAYI YAPILAN YARGILAMA
SONUNDA; B… 2.ASLİYE HUKUK MAHKEMESİNCE DAVANIN REDDİNE DAİR VERİLEN
07.11.2007 GÜN VE 2006/391 E.,2007/336 K. SAYILI KARARIN İNCELENMESİ
DAVACI VEKİLİ TARAFINDAN İSTENİLMESİ ÜZERİNE, YARGITAY 11.HUKUK
DAİRESİNİN 11.07.2008 GÜN VE 8302-9362 SAYILI İLAMI İLE; (...DAVACI
VEKİLİ, DAVALININ SAHA VE İŞLETME İZİN BELGESİ SAHİBİ OLDUĞU MADEN
SAHASINI 21.12.1999 TARİHLİ SÖZLEŞME İLE RÖDOVANS KARŞILIĞI DAVA
DIŞI F. K.’A KİRALADIĞINI, BU ŞAHSIN DA İŞLETMEYİ 23.10.2002 TARİHLİ
SÖZLEŞME İLE DAVACIYA KİRAYA VERDİĞİNİ, AYRICA TARAFLAR ARASINDA DA
TARİHSİZ BİR SÖZLEŞME İMZALANDIĞINI, DAVACININ TÜM EDİMLERİNİ YERİNE
GETİRDİĞİNİ BUNA RAĞMEN DAVALININ VEKALETNAME VERMEMESİ VE SEVK
İRSALİYESİ DÜZENLEMEMESİ NEDENİYLE İŞ YAPAMAZ HALE GELDİĞİNİ,
SÖZLEŞME GEREĞİ SAHAYA BÜYÜK YATIRIMLAR YAPTIĞINI, ALINAN DUYUMLARA
GÖRE DAVALININ İŞLETME HAKKINI 3 NCÜ KİŞİLERE KİRALAMA
GİRİŞİMLERİNDE BULUNDUĞUNU BELİRTEREK, DAVALININ SÖZLEŞMEYE RİAYET
ETMESİ YÖNÜNDEN MUARAZANIN MEN’İNE, OLMADIĞI TAKDİRDE FAZLAYA
İLİŞKİN HAKLARI SAKLI KALMAK ÜZERE 10 MİLYAR TL MADDİ TAZMİNATIN
DAVALIDAN TAHSİLİNE KARAR VERİLMESİNİ TALEP ETMİŞTİR.
İçtihat Metni
Davalı vekili müvekkilinin işletme hakkını F. K.’a devrettiğini,
davacının da F.’dan işletme hakkı elde ettiğini ancak, davacının
rödovans sözleşmesi yükümlülüklerini yerine getirmediğinden davalı
şirketin işletme hakkını D. Ltd.Şti.ne devrettiğini ve bu rödovans
sözleşmesinin Maden Dairesi’nce 05.06.2003 tarihinde onandığını
savunarak, davanın reddini istemiştir.
T. T. ve Ç. Ayakkabı Ltd.Şti. asli müdahalede bulunarak, davacının
işletme hakkının % 40’ını Tacettin’e % 30’unu şirkete devrettiğini,
işletmeyi faal hale getirmek için masraflar yaptıklarını belirterek,
sözleşmede yazılı oranlarda işletme hakkına sahip olduklarının
tespitine karar verilmesini talep etmişlerdir.
Bozmaya uyulduktan sonra D. Ltd.Şti. ve M. Y. aleyhine dava açılmış
ve bu dosya ile birleştirilmiş olup, M. Y., maden sahasının
işletmecisinin kendisi olduğunu, M… Maden San.Tic.Ltd.Şti.’nden
devraldığı işletme hakkının Maden Dairesi’nce onaylandığı belirterek
davanın reddini istemiştir.
D. Haf.San.Tic.Ltd.Şti. vekili de maden çıkarma hak ve yetkisinin
kendilerinde olduğunu belirterek davanın reddini savunmuştur.
Mahkemece bozmaya ve Hukuk Genel Kurul kararına da uyulduktan sonra
yapılan tüm yargılamaya, toplanan delillere göre davacının iddiasını
kanıtlayamadığı, sözleşme yükümlülüğünü yerine getirmediği için
sözleşmenin feshine neden olduğu, sözleşmenin tarafı sıfatı
kalmayınca asli müdahillerin de davalıdan talep hakları sözkonusu
olmayacağı gerekçeleriyle asıl ve birleşen davanın reddine, asli
müdahillerin istemlerinin reddine, fer’i müdahillerin talebi
hakkında hüküm kurmaya yer olmadığına, kurulan nihai hüküm
mahiyetine göre davacının ihtiyati tedbir talebinin reddine karar
verilmiştir.
Kararı, davacı vekili temyiz etmiştir.
Dava, rödovans sözleşmesine aykırı davranıldığından maden sahasının
ruhsat sahibi olan davalının sözleşmeye uymamasından bahisle
öncelikle muarazanın giderilmesi, olmadığı takdirde fazlaya ilişkin
hakları saklı tutularak 10 milyar TL tazminatın tahsili davasıdır.
Bozmaya uyulduktan sonra açılan ve birleştirilen davada da
muarazanın giderilmesi talep edilmiştir. Dava konusu maden sahasının
ruhsat sahibi M…. Maden San.Tic.Ltd.Şti. ile F. K. arasında
21.12.1999 tarihli, işletmeci F. K. ile davacı arasında 23.10.2002
tarihli (sözleşmenin 3 ve 6 ncı maddelerine göre ve fesih ihtarına
göre, sözleşmenin 23.08.2002 tarihli olduğu anlaşılıyor.) rödovans
sözleşmesi yapıldığı, ayrıca saha sahibi M….Maden San.Tic.Ltd.Şti.
ile davacı arasında da tarihsiz ve 23.08.2002 tarihli iki rödovans
sözleşmesi bulunduğu sunulan belgelerden sabittir. F. K..’la M….
Maden San.Tic.Ltd.Şti. arasında yapılan rödovans sözleşmesinin maden
siciline tescil edilmiş olduğu, davacı ile yapılan sözleşmelerin
Maden İşleri Genel Müdürlüğü’ne bildirilmediği, davacının ihtiyati
tedbir kararı alması üzerine 21.07.2003 tarihli dilekçesi ile bu
sözleşmelerden Genel Müdürlüğün bilgisi olduğu, M…Maden
San.Tic.Ltd.Şti. ile F. K. arasındaki rödovans sözleşmesinin
05.06.2003 tarihli dilekçe ekinde Genel Müdürlüğe sunulan fesihname
ile feshedildiği, Maden İşleri Genel Müdürlüğü’nün dosyadaki
yazılarından tespit edilmiş, F. K.’un B…. Noterliği’nden 05.02.2003
tarihinde davacıya çektiği ihtarname ile, 23.08.2002 tarihli
sözleşmenin, sözleşme hükümleri yerine getirilmediğinden,
feshedilmiş olduğunu bildirdiği, davacıya 17.02.2003 tarihinde
usulüne uygun tebliğ edildiği, davalı şirket ile D…
Haf.San.Tic.Ltd.Şti. arasında Maden İşleri Genel Müdürlüğü’nce
onaylanan rödovans sözleşmesinin, Genel Müdürlüğe verilen 29.11.2004
tarihli dilekçe ekindeki fesihname ile karşılıklı feshedilmesiyle
birlikte aynı dilekçe ekinde M. Y. ile yapılan rödovans
sözleşmesinin sunulduğu ve bu sözleşmenin Genel Müdürlükçe kabul
edildiği, davacı lehine verilen ihtiyati tedbir kararının
kalkmasından sonra sahayı halen M. Y.’ın işlettiği anlaşılmıştır.
Mahkemece direnme kararının bozulmasına dair Hukuk Genel Kurulu
kararına uyulmasından sonra verilen kararda davalı M… Maden San.
Tic. Ltd. Şti.’ nin, davacının sözleşme yükümlülüklerini yerine
getirmemesi nedeniyle BK.nun 106, 107 ve 108 nci maddelerine göre
sözleşmeyi haklı feshettiğinden ve davacının iddiasını
kanıtlayamadığından bahisle davanın ve birleşen davanın reddine
karar verilmiştir. Mahkemece, davacı ile F. K. ve M.. Maden
San.Tic.Ltd.Şti. arasında yapılan sözleşmeler ve çekilen fesih
ihtarının doğurduğu sonuçlar yeterince tartışılmamış, F. K. ile
yapılan 23.08.2002 tarihli sözleşmenin 12 nci maddesi, M… Maden
San.Tic.Ltd.Şti. ile yapılan tarihsiz sözleşmenin 15 nci maddesi ile
birinci işletmeci ve saha sahibine de yükümlülükler yüklendiği,
sözleşmelerle davacıya yüklenen edimlerin davacı tarafından tam
yerine getirilip getirilmediği, 1 nci işletmeci ve ruhsat sahibinin
de sözleşmedeki yükümlülüklerine uyup uymadığı tespit edilmemiş,
sözleşmelerin BK.nun hasılat kirasına ilişkin hükümlerine tabi
olduğu düşünülmemiş, özellikle BK.nun 288, 289 ncu maddeleri karar
yerinde tartışılmadan, sözleşmenin feshinin geçerli bir fesih olup
olmadığı tespit edilmeden, davacının sözleşmesinin feshine neden
olan davranışları somut olarak ortaya konmadan sözleşmenin haklı
feshedildiği gerekçesiyle davanın reddi doğru olmamıştır.
Davacı edimlerini yerine getirdiğine dair bir kısım ödeme belgeleri,
davalı vekili de 3 adet bono sunmuştur. Davacıya Genel Müdürlükten 1
cilt sevk fişi teslim edilmiş, Genel Müdürlükçe 31.03.2004 tarihinde
sahaya H.G. Y. fenni nezaretçi tayin edilmiş, 24.05.2004 tarihinde
de davacıya “Tahsisen verilecek Maden Direği Kapasite Belgesi”
verilmiştir. Bu deliller değerlendirilmediği gibi, taraflara iddia
ve savunmaları konusunda delillerini hasretmeleri ve tüm belgelerini
de sunmaları için mehil de verilmemiş, deliller yeterince toplanıp
tartışılmadan iddianın kanıtlanamadığı gerekçesiyle yazılı şekilde
karar verilmesi de usul ve yasaya aykırı olmuştur. Davalı şirket
vekili, bozmaya karşı beyan dilekçesinde davacıya karşı, sözleşmenin
feshedildiğinin tespiti konusunda dava açtıklarını, hukuki irtibat
nedeniyle beklenmesini talep etmiş olup, beyan edilen dava
dosyasının tespiti ve bu davaya etkisi üzerinde durulmamış,
gerektiğinde birleştirme hususu düşünülmemiş, davacının delil
tespitine dair İ…. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 2005/12 D.İş sayılı ve
B… Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 2003/15 D.İş sayılı ve davalı Mürsel
Yılmaz’ın delil tespitine dair İvrindi Sulh Hukuk Mahkemesi’nin
2007/1 D.İş sayılı tespit dosyaları getirtilip incelenmemiştir. Tüm
deliller toplandıktan sonra, geçerli ve haklı bir fesih olduğu
kanaatine varıldığında davacının tazminat ve bu kapsamda yer alan
sahaya yapılan masraflar talebinin sözleşme hükümleri de gözetilerek
değerlendirilmesi, bu talebin tahkiki için keşif ve bilirkişi
incelemesi de yapılması ve sonucuna göre karar verilmesi gerektiği
halde yazılı şekilde karar verilmesi doğru olmamış, davacının temyiz
itirazlarının kabulü ile hükmün bozulmasına karar vermek
gerekmiştir...) gerekçesiyle davacı yararına bozularak dosya yerine
geri çevrilmekle yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki
kararda direnilmiştir.
HUKUK GENEL KURULU KARARI
Hukuk Genel Kurulu’nca incelenerek direnme kararının süresinde
temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra
gereği görüşüldü:
Tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dosyadaki tutanak ve
kanıtlara, bozma kararında açıklanan gerektirici nedenlere göre,
Hukuk Genel Kurulu’nca da benimsenen Özel Daire bozma kararına
uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya
aykırıdır. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.
SONUÇ:Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme
kararının Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden dolayı
HUMK.nun 429.maddesi gereğince BOZULMASINA, istek halinde temyiz
peşin harcının geri verilmesine 17.06.2009 gününde, oybirliği ile
karar verildi. |
